Bài học cho Anh quốc về cuộc chiến Iraq
Cựu Thủ tướng Anh Tony Blair bày tỏ “nỗi buồn, hối tiếc và xin lỗi” sau khi có một báo cáo lớn của Anh về cuộc chiến Iraq công bố hôm 6/7.
Nhưng ông nói ông không cố tình lừa dối quốc hội và không hối tiếc việc lật đổ Saddam Hussein.
“Tôi bày tỏ nhiều nỗi buồn, hối tiếc và xin lỗi hơn những gì các bạn có thể biết hay tin,” ông Blair nói trong bài phát biểu tại London.
“Nhưng như báo cáo chỉ ra, đã không có dối trá, quốc hội và chính phủ không bị lừa dối.”
“Tôi tin mình đã có quyết định đúng và thế giới tốt hơn khi không còn Saddam Hussein.”
“Tôi tin rằng nếu chúng ta học các bài học đúng, thế hệ kế tiếp sẽ chứng kiến hòa bình ở Trung Đông.”
Người đứng đầu cuộc điều tra về việc Anh quốc tham chiến ở Iraq nói chính phủ lúc đó chưa tìm hiểu hết các giải pháp trước khi ra quyết định.
Sir John Chilcot nói hành động quân sự “chưa phải lựa chọn cuối cùng”.
Ông cũng cho rằng các suy xét về vũ khí giết người hàng loạt của Iraq “được trình bày với một sự đoan chắc chưa được kiểm chứng” và kế hoạch hậu chiến “hoàn toàn không phù hợp”.
Sir John đã trình bày về cuộc điều tra vào lúc 11:35 BST (17:35 giờ Hà Nội).
Bản kết quả điều tra 12 tập về cuộc chiến Iraq được thực hiện trong thời gian bảy năm, được gọi là Phúc trình Chilcot.
Sir John nói ông hy vọng các hành động quân sự quy mô như vậy trong tương lai sẽ chỉ được quyết định sau khi có các phân tích và suy xét chính trị cần trọng hơn.
Phúc trình Chilcot được trông đợi sẽ chỉ trích một số cá nhân và tổ chức.
Nó cũng được trông đợi giải đáp một số câu hỏi của gia đình các quân nhân Anh đã chết trong cuộc chiến Iraq.
179 người Anh thiệt mạng ở Iraq trong thời kỳ 2003 – 2009.
Phúc trình khổng lồ này đã được chuyển cho Thủ tướng David Cameron và sẽ được công bố trên mạng internet.
Chiến tranh Iraq
Hoa Kỳ bắt đầu cuộc chiến vào tháng 3/2003. Nước này mất 4.487 quân nhân trong cuộc chiến. Số người Iraq thiệt mạng theo các thống kê khác nhau là từ 90.000 tới hơn 600.000.
Chiến sự kéo dài khoảng sáu tuần đã lật đổ chính thể Saddam Hussein vốn cầm quyền 25 năm ở Iraq, và nhiều nghìn người chết trong những năm tháng bạo lực sắc tộc diễn ra sau đó.
Cuộc tấn công đẫm máu nhất xảy ra mới cuối tuần rồi, khi dân quân Nhà nước Hồi giáo đánh bom liều chết vào thủ đô Baghdad của Iraq, giết chết hơn 250 người.
Sir John nói ông tin rằng bản phúc trình 2,6 triệu chữ đã điểm lại đầy đủ các yếu tố dẫn đến quyết định Anh quốc tham chiến tại Iraq.
“Tôi trông đợi rằng trong tương lai, [nước Anh] không thể tham gia các hoạt động quân sự hay thậm chí cả ngoại giao quy mô và hậu quả sâu rộng như thế mà không có các phân tích, đánh giá phản biện cũng như suy xét chính trị tập thể cẩn trọng trước đó.”
Sau cuộc tấn công 11/9/2001 ở nước Mỹ làm 3.000 người thiệt mạng, ý tưởng hành động chống Saddam Hussein nhanh chóng được mang ra bàn luận.
Cựu thủ tướng Tony Blair có thể sẽ bị kêu gọi xin lỗi về quyết định tham chiến
Hoa Kỳ và Anh Quốc là hai nước nằm trong liên minh quốc tế từng tham chiến từ cuối 2001 ở Afghanistan, vốn bị cho là nơi trú ẩn của khủng bố, nhằm tiêu diệt Taliban.
Tháng 1/2002, Tổng thống Bush gọi Iraq là một trong “các trục ma quỷ” và mở “cuộc chiến chống khủng bố”, chống al-Qaeda và các nhóm khác.
Trao đổi giữa Bush và Blair
Cuộc điều tra cũng xem xét kỹ các cuộc gặp giữa Tổng thống Mỹ lúc đó, George W. Bush và Thủ tướng Anh Tony Blair.
Trong đó có cuộc gặp tại trang trại của ông Bush ở Texas hồi tháng 4/2002 để bàn về Iraq và tại đây ông Blair đã hứa hẹn ủng hộ Hoa Kỳ nếu xảy ra hoạt động quân sự.
Thư ông Blair gửi cho ông Bush ngày 1/10/2001 có viết: “Chúng ta cần phải đối phó với Saddam Hussein.”
“Các lực lượng đối lập ở Trung Đông đã sẵn sàng cho việc lật đổ Saddam Hussein, nhưng họ đang bị rối loạn bởi các hoạt động hiện nay (oanh kích Afghanistan…) Tôi cho rằng cần phải đối phó với Saddam Hussein”.
“Nhưng nếu chúng ta đánh Iraq bây giờ, chúng ta sẽ không được ủng hộ của khối Arab, Nga và có thể nửa châu Âu và tôi sợ điều này sẽ ảnh hưởng đến Pakistan. Tuy nhiên, tôi đảm bảo chúng ta sẽ nghĩ ra một kế sách để đối phó với Saddam sau này.”
Thư ông Blair gửi cho George W. Bush ngày 28/07/2002 khẳng định: “Tôi sẽ đứng về phía ông, cho dù thế nào….”
“Lật đổ Saddam Hussein là một việc cần phải làm. Ông ta có thể là mối đe dọa trong tương lai. Chế độ của ông ta và Bắc Triều Tiên là hai thể chế tàn bạo và vô nhân đạo nhất trên thế giới.”
“Câu hỏi đầu tiên là: chúng ta có muốn/cần một liên quân hay không? Mỹ có thể làm chuyện này một mình, với sự hỗ trợ của Anh. Điều nguy hiểm với những chuyện như thế này là hậu quả không tính được.”
Ông Blair cũng đề cập tới điều mà ông gọi là ‘rủi ro’.
“Nếu chúng ta giành thắng lợi nhanh chóng, mọi người sẽ là bạn của chúng ta. Nếu không, chúng ta có thể bị tố cáo ngược lại.”
Quyết định gây tranh cãi
Quyết định điều quân Anh tham chiến Iraq của Thủ tướng Tony Blair, theo sau cuộc bỏ phiếu chuẩn thuận việc này tại Hạ viện, là một trong các quyết định đối ngoại gây tranh cãi nhất trong 50 năm qua.
Ông Blair là một trong số hơn 100 nhân chứng ra điều trần trong quá trình điều tra.
Ngoài biên bản hai lần điều trần của ông, bản phúc trình còn phân tích các tài liệu đã giải mật của chính phủ, các đánh giá của tình báo Anh về năng lực vũ khí của Iraq và các trao đổi riêng tư giữa hai ông Blair và Bush về xung đột Iraq cũng như về cơ sở cho quyết định tham chiến.
Các nhà điều tra đã “thu thập, đánh giá và phân tích” 150.000 tài liệu của chính phủ.
Ông cựu thủ tướng Anh bị cáo buộc về nguyên tắc đã đồng ý ủng hộ can thiệp quân sự vào Iraq từ tháng 4/2002 và đã “thổi phồng” và “lạm dụng” thông tin tình báo về vũ khí hủy diệt hàng loạt của Iraq. Điều này chính phủ Anh từng bác bỏ.
Ông Blair cũng nhiều lần biện hộ cho quyết định điều quân Anh tới Iraq, nói rằng ông sẽ lại làm như vậy nếu thấy đe dọa nghiêm trọng từ Saddam Hussein.
Nhưng sau đó ông cựu thủ tướng đã xin lỗi về điều mà ông gọi là thiếu thông tin tình báo về liệu Iraq có trong tay vũ khí hủy diệt hàng loạt hay không và khả năng sử dụng thế nào.
Xin lỗi
Cựu thủ tướng Tony Blair đã ra phản ứng sau khi có kết quả điều tra. Ông nói: “Tôi hy vọng sai lầm của tôi sẽ là bài học cho những lãnh đạo tương lai. Mỗi ngày qua, tôi đều nghĩ và nhớ về những chuyện đã xảy ra.”
Ông Blair lập luận rằng nếu quyết định tham chiến vào năm 2003 bị chậm trễ, việc tổ chức lại lực lượng liên quân sẽ rất khó khăn, trong khi đó vị thế của Saddam Hussein ngày một mạnh hơn.
“Cho dù các bạn không đồng ý với việc hạ bệ Saddam Hussein vào năm 2003, các bạn cũng nên cám ơn vì đã không phải đối phó với ông ta vào lúc này.”
Ông thừa nhận rằng rất nhiều người sẽ không thông cảm cho quyết định của ông.
Ông Blair nói ông hối hận vì có nhiều người thiệt mạng. “Tôi đưa ra quyết định với niềm tin tưởng vào những thông tin tình báo tôi được cung cấp,” ông Blair nói.
Ông nói thêm: “Tôi nói với những người có suy nghĩ đúng đắn rằng ‘Hãy đọc đầy đủ các thông tin và nói xem liệu quý vị có đưa ra những quyết định như tôi hay không’.”
Ông Blair nhắc lại điều này lần nữa và cho rằng “không có gì mâu thuẫn trong việc nói ‘Tôi xin lỗi vì đã có những người thiệt mạng’ nhưng không phải ‘Tôi xin lỗi vì những quyết định đã đưa ra’.”
BBC