Joseph Stiglitz
‘HUYỀN THOẠI’ VỀ ‘GIẤC MƠ MỸ QUỐC’
Hoa Kỳ thích nghĩ về mình như là xứ sở của Cơ Hội. Tuy tất cả chúng ta đều có thể liên tưởng đến thí dụ của những người Mỹ tự mình đạt đến được đỉnh cao trong lãnh vực liên hệ , nhưng điều đáng kể ở đây liên quan đến nội dung của các bảng thống kê: trong mức độ nào, cơ hội hay đời sống của một cá nhân tùy thuộc vào mức lợi tức hay trình độ giáo dục của cha mẹ mình ?
Các con số trong các bảng thống kê cho thấy ‘Giấc Mơ Mỹ Quốc’ là một ‘Huyền Thoại’: về khía cạnh Đồng Đều về Cơ Hội, ngày nay Hoa Kỳ còn kém Âu Châu!
Hoa Kỳ có mức độ Bất Công cao hơn bất cứ quốc gia tiền tiến nào. Và khoảng cách với các nước còn lại đang trên đà gia tăng. Trong giai đoạn ‘phục hồi’ kinh tế 2009-2010, 1% thuộc thành phần giàu nhất của nước Mỹ giành được 93% tổng số lợi tức gia tăng. Các dấu chỉ khác về Bất Công như mức Giàu Có, tình trạng Sức Khỏe, và Tuổi Thọ cũng tệ hại như vậy hoặc còn tệ hơn nữa. Điều mà chúng ta có thể nhận thấy một cách rõ rệt là khuynh hướng tập trung tài sản vào tay của giới giàu nhất, còn giới trung lưu thì bị ‘trấn lột’, và với giới hạ lưu thì tình trạng nghèo đói đang gia tăng.
Nếu thực sự lợi tức cao của giới giàu nhất là kết quả của sự đóng góp lớn hơn của họ cho xã hội thì điều này có thể được biện hộ một phần nào, nhưng cuộc suy thoái nghiêm trọng vừa qua cho thấy rằng không phải như vậy : các chủ ngân hàng đã đưa thế giới đến bờ vực thẳm của sự phá sản, lại đã nhận được các số “tiền thưởng” kết xù.
Nếu nhìn gần hơn, chúng ta sẽ thấy vị trí thiếu cân xứng của những người đi kiếm lợi nhuận kinh tế qua những thao tác hoặc vận động bằng mánh khóe của họ. Một số người làm giàu bằng cách tận dụng tình trạng độc quyền trong lãnh vực liên hệ. Những kẻ khác trong cương vị Tổng Giảm Đốc, Chủ Tịch Hội Đồng Quản Trị….., lợi dụng tình trạng thiếu sót kém cõi trong việc quản trị công ty để bòn rút cho cá nhân mình một phần quá đáng trên số lợi tức của công ty. Và một số khác nữa xử dụng các đường dây chính trị để thủ lợi từ sự ‘hào phóng’ của chính phủ: hoặc sẵn sàng mua với một giá cao một cách quá đáng đối với những sản phẩm chính phủ cần mua (như dược phẩm), hoặc ấn định một giá thấp một cách quá đáng đối với những gì chính phủ cần bán ( như quyền khai thác các khoáng chất).
Một cách tương tự, một phần của cải mà giới Tài Chánh có được là do bóc lột giới nhà nghèo bằng cách cho vay nặng lãi hoặc khuyến khích sự lạm dụng các thẻ tín dụng. Tình trạng có thể không đến nỗi tồi tệ như mô tả nếu có chút sự thật trong cái gọi là ‘ảnh hưởng chảy xuống’ (trickle down) trong lãnh vực Kinh Tế – một khái niệm kỳ quặc rằng cuối cùng mọi người sẽ được lợi khi ‘làm giàu’ cho giới giàu có! Nhưng hầu hết các người Mỹ ngày nay đều nghèo hơn trước (căn cứ vào số lợi tức đã được điều chỉnh với mực độ lạm phát ngày nay và năm 1997)…..
Ngoài ra, tình trạng ‘Kinh Tế tăng trưởng đi kèm với Bất Công’ không phải là điều không thể tránh được. Có những nền kinh tế Thị Trường đã đạt được những thành quả tốt hơn Hoa Kỳ cả về mặt tăng trưởng Tổng Sản Lượng Quốc Gia (GDP) lẫn việc nâng cao mức sống cho hầu hết các công dân của nước họ.
Hoa Kỳ đang trả giá đắt cho việc đi ngược chiều với khuynh hướng nêu trên. Bất Công dẫn đến tình trạng tăng trưởng Thấp hơn và làm việc Kém hữu hiệu hơn bình thường. Tình trạng Thiếu Cơ Hội có nghĩa là ‘tài sản’ quý nhất của nước Mỹ – tức người Dân Mỹ- không được tận dụng. Rất nhiều người ở bậc thang chót của xã hội Hoa Kỳ, và ngay cả ở bậc thang giữa không sống đúng với tiềm năng của họ. Lý do là các thành phần giàu có vì cần ít các dịch vụ công cộng và e ngại rằng một chính phủ mạnh có thể tái phân phối lợi tức, xử dụng ảnh hưởng chính trị của họ để đòi chính phủ giảm thuế và giảm chi tiêu. Điều này sẽ dẫn đến tình trạng thiếu hụt đầu tư vào các lãnh vực Hạ Tầng Cơ Sở, Giáo Dục và Kỹ Thuật do đó làm cản trở tiến trình Tăng Trưởng.
Nhưng quan trọng hơn cả là tình trạng Bất Công đang làm hại cho thanh danh, tiếng tăm, các Giá Trị và Cá Tính của xã hội Mỹ. Hoa Kỳ đang trở thành một xứ sở KHÔNG phải với ‘Công Lý cho Mọi Người’ mà với sự Thiên Vị nghiêng về phía giới Nhà Giàu và Công Lý cho những ai có đủ khả năng tài chánh cho nó !
Điều trên có vẻ hiển nhiên với vụ khủng hoảng Nhà Cửa vừa rồi qua đó các Ngân Hàng lớn tin rằng họ quá đồ sộ không những để có thể chịu thất bại mà còn để có thể bị quy cho trách nhiệm về những điều sai lầm.
Do đó, nước Mỹ KHÔNG còn có thể tự xem là Xứ Sở của Cơ Hội nữa như nó đã từng là như thế. Nhưng sư việc không hẳn phải là như vậy: tình trạng chưa đến nỗi quá trễ để cho “Giấc Mơ Mỹ Quốc’ được phục hồi trở lại !
Joseph Stiglitz
CHÚ THÍCH
(1) Joseph Stiglitz, “Trickle-Up Wealth Is Making the ‘American Dream’ A Myth”, The Saturday Age, 09/06/2012, Melbourne, Úc
