5 SỰ KIỆN SẼ ĐỊNH HÌNH ĐÔNG NAM Á 2015
Tác giả Murray Hiebert của Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế Mỹ (CSIS) đánh giá về 5 sự kiện lớn sẽ định hình khu vực Đông Nam Á trong năm 2015.
Một là cuộc bầu cử tại Myanmar. Cuộc bầu cử quốc hội dự kiến được tổ chức vào cuối năm 2015 tại Myanmar sẽ là phép thử xem liệu quá trình chuyển tiếp kéo dài gần 4 năm qua từ chính quyền quân sự sang một nền dân chủ có thể bền vững hay không. Cho dù cuộc bầu cử này diễn ra minh bạch, đáng tin cậy và có sự tham gia của nhiều đảng phái, song người dân Myanmar sẽ vẫn không chấp nhận việc đất nước rẽ sang con đường dân chủ nếu hiến pháp hiện nay không được sửa đổi để giải quyết vấn đề quân đội Myanmar vẫn nắm quyền phủ quyết đối với các cải cách. Tâm trạng hồ hởi trước những cải cách được thực thi hồi năm 2011 đã qua đi và năm 2015 sẽ là một năm khó khăn khi các đảng phái tại Myanmar bắt đầu khởi động cho cuộc bầu cử quốc hội. Tiến trình đàm phán giữa Chính phủ Myanmar và các nhóm sắc tộc vũ trang bị thụt lùi hồi tháng 9/2014 sau khi quân đội Myanmar dường như đã đảo ngược một thỏa thuận trên nguyên tắc đạt được trước đó là thành lập một quân đội liên bang với các nhóm sắc tộc. Bên cạnh đó, việc tìm kiếm một kế hoạch hành động mang tính thỏa hiệp nhằm giải quyết vấn đề liên quan tới sắc tộc người Rohingya ở bang miền Tây Rakhine dường như gặp khó khăn hơn trong bối cảnh cuộc bầu cử đang tới gần.
Hai là phán quyết trong vụ Philippines kiện Trung Quốc liên quan tới tranh chấp trên Biển Đông. Một tòa án thuộc Tòa Trọng tài Thường trực tại La Hay nhiều khả năng trước cuối năm 2015 sẽ ra phán quyết trong vụ Philippines kiện Trung Quốc vì những tuyên bố chủ quyền của Bắc Kinh ở Biển Đông. Phán quyết đó có lẽ mang ý nghĩa lớn nhất trong số những quyết định do các tòa án được thành lập theo Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển đưa ra. Và dù thế nào thì phán quyết này cũng sẽ đánh dấu một bước ngoặt đối với các tranh chấp ở Biển Đông. Nếu các thẩm phán cho rằng họ không có đủ thẩm quyền xét xử, điều đó sẽ nhấn chìm những hy vọng sử dụng các phân xử của tòa án như là một biện pháp hòa bình để giải quyết các tranh chấp trong tương lai. Tuy nhiên, nếu các thẩm phán đưa ra phán quyết, họ gần như chắc chắn sẽ kết luận “đường chín đoạn” mà Trung Quốc tuyên bố trên Biển Đông là không có giá trị. Trong trường hợp này, Bắc Kinh, vốn vẫn khăng khăng tuyên bố sẽ không tham dự tiến trình xét xử và đã không đệ trình những luận cứ phản bác lại cáo buộc của Philippines lên Tòa án Trọng tài trước thời hạn chót vào ngày 15/12/2014 vừa qua, sẽ phải đối mặt với một số tình thế khó khăn. Trung Quốc không muốn coi thường phán quyết của một tòa án quốc tế và bị xem là một nước thiếu trách nhiệm trong cộng đồng quốc tế. Philippines sẽ quay sang Mỹ, Nhật Bản, những nước thành viên khác trong Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) cũng như các đối tác khác để tập hợp sự ủng hộ của quốc tế đối với phán quyết của tòa án, trong một nỗ lực nhằm thuyết phục Trung Quốc phải sửa đổi tuyên bố về “đường chín đoạn” của nước này.
Ba là tiến trình khôi phục nền dân chủ ở Thái Lan. Thủ tướng Prayuth Chan-ocha và các tướng lĩnh quân sự khác, những người giành chính quyền trong một cuộc đảo chính quân sự hồi tháng 5/2014 sau nhiều tháng bất ổn chính trị tại Thái Lan, sẽ không tổ chức cuộc tổng tuyển cử vào cuối năm 2015 như hứa hẹn ban đầu. Các quan chức nói rằng hội đồng được chỉ định để soạn thảo bản hiến pháp mới cần có thêm thời gian để hoàn tất các cải cách chính trị quy mô lớn. Mục đích trực tiếp của cuộc đảo chính dường như nhằm loại bỏ ảnh hưởng chính trị của cựu Thủ tướng Thaksin Shinawatra sau khi các đồng minh của tỷ phú này giành chiến thắng trong tất cả các cuộc bầu cử kể từ năm 2001. Về lâu dài, dường như cuộc đảo chính được thực hiện nhằm đảm bảo quân đội Thái Lan sẽ giữ thế đòn bẩy chính trị của nước này vào thời điểm vô cùng nhạy cảm là hoàng gia sắp có sự đổi ngôi do sức khỏe của Nhà Vua Bhumibol Adulyadej đã yếu đi trong mấy năm qua. Mọi hoạt động chính trị cần thiết cho việc chuẩn bị cuộc bầu cử, bao gồm cả các hoạt động của các chính đảng, đều bị cấm.
Bốn là Hiệp định quan hệ đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP). Phát biểu trước Quốc hội Mỹ, Đại diện Thương mại nước này, Michael Froman, dự kiến rằng hiệp định TPP với sự tham gia của 12 nước sẽ đạt được trước giữa năm 2015, mở đường cho quốc hội phê chuẩn thỏa thuận này vào cuối năm, trước khi chiến dịch bầu cử tổng thống Mỹ 2016 bước vào giai đoạn quan trọng nhất. Việc hoàn tất TPP có ý nghĩa quan trọng để Washington chứng minh rằng chiến lược “tái cân bằng” sang châu Á-Thái Bình Dương của Mỹ bao gồm cả lĩnh vực kinh tế cũng như các vấn đề an ninh.
Năm là sự tiến triển trong việc xây dựng Cộng đồng Kinh tế Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN). ASEAN có thể nghĩ rằng sẽ tạo được tiến triển quan trọng trong việc giảm bớt các rào cản thương mại khu vực đối với hàng hóa khi Cộng đồng Kinh tế ASEAN (AEC) được thành lập trước thời hạn chót vào ngày 31/12/2015. Tuy nhiên, việc tự do hóa dòng tài chính, dịch vụ, nguồn vốn và nguồn lao động được cho là sẽ tiến triển chậm chạp, bất chấp những nỗ lực của Malaysia trên cương vị là nước giữ chức chủ tịch luân phiên ASEAN năm 2015. Thời hạn chót mà ASEAN đề ra có ý nghĩa mong muốn nhiều hơn là mang tính ràng buộc về pháp lý. Các nhà lãnh đạo ASEAN chưa bao giờ tin rằng các nước kém phát triển hơn sẽ đạt được các mục tiêu hội nhập vào năm 2015, song rõ ràng chính các nền kinh tế phát triển hơn cũng sẽ chật vật để đáp ứng được các mục tiêu của mình. Tự do hóa khu vực dịch vụ tài chính sẽ mang lại những cơ hội lớn cho ASEAN và các công ty nước ngoài quan tâm tới việc làm ăn tại khu vực này, bởi điều đó sẽ giúp thúc đẩy tăng trưởng kinh tế mạnh mẽ hơn. Một trong những quan ngại lớn nhất của các nước ASEAN khi mở cửa khu vực dịch vụ tài chính và thị trường vốn là nguy cơ “lây nhiễm tài chính” và bất ổn tỷ giá hối đoái, mặc dù hội nhập cũng tạo cơ hội để các bên chia sẻ rủi ro. Tuy nhiên, các nỗ lực hội nhập kinh tế của ASEAN đã làm tăng nguồn vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài vào thị trường khu vực, lên tới 122 tỷ USD trong năm 2013, tăng mạnh so với mức 20 tỷ USD của 12 năm trước đó.
Theo NGHIÊN CỨU BIỂN ĐÔNG
[Lãnh Vực]
